HOE VERBETER JE DE AKOESTIEK IN EEN KAMER

Het belang van kamerakoestiek

De kamerakoestiek heeft rechtstreeks invloed op de geluidskwaliteit van je installatie. Wanneer je de akoestiek van je ruimte effectief beheert, profiteer je van helder geluid, gebalanceerde frequenties en minder vervorming.

Stel je voor: je hebt geïnvesteerd in kwaliteitsluidsprekers, een versterker en premium luidsprekerkabels en je hebt je audiosysteem tot in de puntjes in de luisterruimte opgesteld. Je vindt echter dat het niet zo goed klinkt als het zou moeten, dus besluit je om je nieuwe installatie de tijd te geven om te wennen (wat je altijd moet doen). Maar na vele uren met je nieuwe installatie ben je nog steeds teleurgesteld over het geluid. Je accepteert gewoon dat het zo is ... maar moet dat wel zo zijn?

Als het om audio gaat, is de akoestiek van de ruimte een factor die vaak over het hoofd wordt gezien. Zelfs de beste hifi-apparatuur kan tekortschieten in een ruimte met slechte akoestiek.

Het optimaliseren van de akoestiek van je ruimte is essentieel om het volledige potentieel van je geluidsinstallatie te benutten. Het zorgt voor een helder geluid, gebalanceerde frequenties en minimale vervorming. Door de akoestiek af te stemmen op de unieke kenmerken van je ruimte creëer je een authentieke en meeslepende luisterervaring.

Afmetingen en kamermodi van de ruimte

Laten we duidelijk zijn: er zijn een aantal eigenschappen van je luisterruimte die je niet kunt veranderen. Ongeacht de grootte en vorm van je kamer gedragen sommige geluidsfrequenties zich anders dan andere, wat uiteindelijk de kleur van het geluid bepaalt.

Elke kamer is, tot op zekere hoogte, een resonantieruimte. Dit komt doordat geluid een golflengte heeft die varieert met de frequentie. Als die golflengte overeenkomt met de afmetingen van een kamer, wordt de frequentie meer versterkt of verzwakt dan aangrenzende frequenties. Dit wordt een kamermodus genoemd en bestaat in alle kamers op verschillende frequenties.

Om dit te illustreren blaas je over de opening van een fles en hoor je op een gegeven moment een ‘fluit’-toon. Zodra de luchtdruk voldoende energie heeft opgebouwd, resoneert de fles op een frequentie die wordt bepaald door de afmetingen. Vul nu de fles voor de helft met water en luister hoe de frequentie van de toon verandert. Dit komt doordat de afmetingen van de resonantiekamer in de fles zijn gewijzigd.

Vanwege de afmetingen van typische luisterruimtes thuis ontstaan er kamermodi in het basregister. Deze kunnen het geluid dat uit je luidsprekers komt, verstoren en kleuren. Dit is te horen als de zogenaamde 'één-noot bas', waarbij sommige basnoten aanzienlijk luider zijn dan andere.

Wat kun je hieraan doen? Tenzij je je luidsprekers naar een open veld verplaatst waar geen kamermodi zijn, kun je proberen ze te verminderen door basabsorptie. Door verschillende soorten absorptiematerialen en -producten te gebruiken om de hoeken van je kamer (vloer/muur, muur/plafond, muur/muur) en de muur- en plafondoppervlakken te bewerken, kun je de situatie enigszins verbeteren.

Wat is RT60?

Professionele akoestici meten de nagalmtijd vaak als RT60, de tijd die een geluid nodig heeft om met 60 dB af te nemen. Dit is een zeer nuttige maatstaf bij het ontwerpen van professionele luisterruimtes, zoals controlekamers van opnamestudio's en concertzalen. Om de RT60 in een ruimte correct te meten, zijn echter specialistische apparatuur en vaardigheden nodig. Akoestici zijn zeer bekwame professionals, wat betekent dat het inhuren van zo iemand duur kan zijn.

In plaats van je zorgen te maken of je luisterruimte wel de juiste RT60 heeft, kun je de RT60 zien als een losse richtlijn om je ruimte 'goed genoeg' te laten klinken. Een goed behandelde kamer heeft een relatief korte nagalmtijd, hoewel de ideale RT60 afhankelijk is van de grootte van de kamer en wat je luistert.

Kleine kamers zouden een korte nagalmtijd moeten hebben, wat betekent dat RT60 ergens tussen de 0,1 seconde en 0,3 seconde moet liggen - grotere kamers kunnen 0,5 seconde bereiken. Dit komt doordat grotere ruimtes niet zo snel verzadigd raken met geluidsenergie als kleinere ruimtes. Simpel gezegd: in een grotere ruimte is er meer ruimte voor geluid. Daarom werken grote luidsprekers beter in grotere ruimtes. Een langere nagalmtijd kan goed werken voor klassieke muziek, omdat dit beter de levendige akoestiek van een grote concertzaal nabootst.

Daarnaast klinkt technomuziek over het algemeen het beste in een club vol mensen. Als dat jouw ding is, moet de nagalmtijd van jouw ruimte dus korter zijn. Ook een thuisbioscoop heeft baat bij een korte RT60. Dit is ook logisch als je denkt aan de gemiddelde moderne bioscoop, die een akoestisch gedempte omgeving heeft.

Heeft je luisterruimte een slechte akoestiek?

Er zijn verschillende manieren om erachter te komen of je kamer verbetering behoeft. De snelste manier is, paradoxaal genoeg, om je ogen te gebruiken in plaats van je oren. Welke materialen heb je bijvoorbeeld op de muren, de vloer en het plafond? Elk materiaal reageert anders op geluid. Gladde beton- of keramische tegels absorberen bijvoorbeeld absoluut geen geluid en weerkaatsen alles.

Tip: als je kamer het uiterlijk heeft van een badkamer, klinkt hij waarschijnlijk ook als een badkamer.

Staat je kamer vol met meubels, boeken en tapijten, of heb je een minimalistische ingerichte leefruimte? Elk voorwerp reflecteert en/of absorbeert geluid, en dat geldt voor alles van pluche banken tot planten en boekenplanken (bij voorkeur gevuld met boeken).

Vroege reflecties

In elke afgesloten ruimte, zoals een luisterruimte, hoor je geluid niet alleen rechtstreeks uit de luidsprekers komen, maar ook geluid dat wordt weerkaatst door harde oppervlakken in de kamer. Over het algemeen geldt dat hoe dichter je bij de luidsprekers zit, hoe meer je het directe geluid van de luidsprekers hoort. Maar je hoort nog steeds indirect geluid dat weerkaatst van de muren, het plafond en zelfs objecten in de kamer. Dit indirecte geluid staat bekend als eerste of vroege reflecties. Hoewel het een vertraagde versie is van het originele geluid, is het bijna net zo luid.

In de meeste luisterruimtes zal het directe geluid van de luidsprekers onvermijdelijk worden gemengd met het indirecte geluid dat van de muren, de vloer en het plafond weerkaatst. Kenmerkend voor indirect geluid is dat het een omweg maakt naar je oren. Het duurt iets langer voordat het je oren bereikt dan het directe geluid uit de luidsprekers. Wanneer dit gebeurt, ervaar je een fenomeen dat bekend staat als kamfiltering, wat problematisch kan zijn.

Akoestische fase

Wanneer twee soortgelijke geluidsgolven een kleine vertraging ten opzichte van elkaar hebben, wordt gezegd dat ze uit fase zijn. Dit betekent dat wanneer de ene geluidsgolf op zijn hoogtepunt is, de andere op zijn dieptepunt zit. Wanneer dit gebeurt, heffen ze elkaar effectief op, waardoor er bij bepaalde frequenties een dip ontstaat. Wanneer de pieken van twee geluidsgolven tegelijkertijd aankomen, zijn ze in fase, wat resulteert in een amplitudestijging van wel 6 dB.

Akoestische correctie

Een luisterruimte met een hoge nagalmtijd is problematisch, maar een akoestisch dode ruimte (RT60 van 0 s) is ook niet wenselijk, omdat dit onnatuurlijk klinkt en het geluidsbeeld verpest. Je moet ergens tussen deze twee waarden proberen te komen, waarbij reflecties het geluidsbeeld levendiger maken zonder dat er elders akoestische problemen ontstaan.

Wat is akoestische correctie?

Elk materiaal dat geluidsgolven absorbeert, reflecteert of verspreidt, kan worden beschouwd als akoestische correctie. Hieronder vallen onder meer zachte kussens en banken, maar ook boekenkasten, planten en mensen. Om te begrijpen hoe belangrijk deze alledaagse voorwerpen zijn voor de klank van een kamer, kun je proberen ze allemaal weg te halen en het verschil te horen ... of je kunt ons gewoon op ons woord geloven.

We noemden al dat materialen geluid absorberen, reflecteren of verspreiden. Hier is een definitie van de drie termen:

• Absorptie vindt plaats wanneer een materiaal wordt geraakt door geluidsgolven, waardoor een deel van de energie verloren gaat. Dit is wat er gebeurt als je in een kussen schreeuwt. Grote, zware, pluche meubels zijn vaak uitstekende absorbers, maar je kunt ook zogenaamde bass traps in hoeken plaatsen of aan de muur hangen, afhankelijk van het type en de toepassing.

• Reflectievindt daarentegen plaats wanneer geluidsgolven van een object afkaatsen in een richting die gerelateerd is aan de richting waar ze vandaan kwamen, terwijl ze een groot deel van hun energie behouden. Reflectie moet worden vermeden of op zijn minst worden beheerst. Je kunt dit bijvoorbeeld doen door een kleed op de vloer te leggen tussen de luisterpositie en de voorste luidsprekers.

• Diffusie is een ander soort reflectie die optreedt wanneer geluidsgolven een object met een onregelmatige vorm raken, zoals een boekenkast vol boeken. Hierbij worden de geluidsgolven, afhankelijk van hun frequentie, in verschillende richtingen verspreid. Diffusers kunnen het stereobeeld verbeteren, vooral als ze langs de wanden tussen de luisterpositie en de voorste luidsprekers worden geplaatst. Speciaal gemaakte diffusiepanelen zijn het beste, maar alles, van een ingelijst schilderij tot planten, kan helpen en is meestal beter dan niets.

Commercieel verkrijgbare akoestische producten kunnen de eerder in dit artikel genoemde problemen aanpakken en zijn verkrijgbaar in vele vormen, maten, afwerkingen en in verschillende prijsklassen. Met zoveel opties zou je iets moeten kunnen vinden dat binnen je budget past en er goed uitziet in je luisterruimte – of op zijn minst iets dat anderen in je huishouden geen doorn in het oog is.

Zelfgemaakte absorbers, reflectoren en diffusers

Als je zelf aan de slag wilt of gewoon zin hebt in een uitdaging om geld te besparen, waarom bouw je dan niet zelf je eigen akoestische absorbers, reflectoren en diffusers? Hoewel kamerakoestiek een wetenschap is (sommigen zouden zeggen een vorm van kunst), valt er veel te zeggen voor een meer ontspannen aanpak op basis van vallen en opstaan. De meeste materialen die je kunt gebruiken zijn betaalbaar. Zo kunnen uitstekende absorbers gemaakt worden van hout, minerale wol en verschillende soorten textiel (zelfs professioneel gemaakte diffusers worden vaak van hout gemaakt).

Of je zelf aan de slag moet gaan, hangt grotendeels af van de hoeveelheid tijd die je aan zo'n project kunt besteden en of je (en de rest van je huishouden) tevreden zult zijn met de kwaliteit van je kluswerk.

Er zijn talloze uitstekende online bronnen waar je zelf akoestische correcties kunt uitvoeren. Hoewel veel hiervan gericht is op opnamestudio's, kun je het eenvoudig aanpassen aan je thuisbioscoop, hifi-luisterruimte of woonkamerproject.

Voor geluidsabsorbers kun je online zoeken naar termen als doe-het-zelf bass trap, doe-het-zelf hoek-bass trap en doe-het-zelf broadband absorber. Voor diffusers zouden doe-het-zelf geluidsdiffuser, doe-het-zelf QRD-diffuser, doe-het-zelf skyline-diffuser en gebogen diffuser enige bruikbare resultaten moeten opleveren.

Hier zijn drie eenvoudige manieren om de akoestiek in je luisterruimte te verbeteren ...

Leg een kleed neer

Verminder vloerreflecties door een zwaar kleed op de vloer te leggen tussen de luidsprekers en je luisterpositie. Het absorbeert vroege reflecties van hoge en middenfrequenties, die het stereobeeld kunnen vertroebelen.

Voeg een boekenplank toe

Verstrooi reflecties van hoge en middenfrequenties door een gevulde boekenplank langs de zijwanden of de achterwand van je kamer te plaatsen. Hierdoor worden ongewenste reflecties in alle richtingen verspreid, waardoor de geluidsgolven die gelijktijdig de luisterpositie bereiken, worden verminderd.